Theo phong tục của người Nhật, họ thường dùng ích mẫu làm bánh cho sản phụ. Lá ích mẫu non rửa sạch, nấu khoảng 5 phút, lấy cái bỏ nước, cho vào trong bánh tinh bột gạo làm nhân, nướng vàng.
Theo Đông y, ích mẫu tính hàn, vị đắng, vào kinh can, có tính năng hoạt huyết tiêu ứ, bổ huyết. Đây là món thuốc quý cho phụ nữ. Một số món dược thiện từ vị thuốc này:
Canh ích mẫu: Dùng lá ích mẫu non nấu canh, nấu cháo kích thích tiêu hóa và chữa bệnh đường ruột, hạ cao huyết áp.
Ích mẫu với trứng gà: Ích mẫu 30-60 g, huyền hồ 20 g, trứng gà 2 quả. Cho 2 vị thuốc vào túi vải thưa nấu chung với trứng gà. Khi trứng chín, bóc bỏ vỏ, xong cho trứng vào thuốc nấu một lúc nữa, sau đó ăn trứng, uống nước thuốc, bỏ bã. Dùng trước kỳ kinh nguyệt 1 lần trong 7 ngày để chữa rối loạn kinh nguyệt, thống kinh do huyết ứ (có kinh đau bụng).
Ích mẫu, trứng gà, đường đỏ: Cách dùng như trên, dùng cho chứng ít kinh do huyết ứ.
Ích mẫu, hương phụ, trứng gà: Ích mẫu 50-60 g, hương phụ 15 g, trứng gà 2 quả. Cách dùng như 2 bài trên, chữa kinh nguyệt kéo dài, đóng cục.
Gà tiềm ích mẫu: Gà mái 1 con, ích mẫu 2 lạng hầm ăn cái, uống nước, chữa kinh nguyệt không đều, bồi dưỡng sau sinh và phòng chứng ứ huyết.
Ích mẫu, mộc nhĩ thang: Ích mẫu 50 g, hoắc mộc nhĩ 10g, đường 50 g, nấu nước uống hàng ngày trong 1 tuần. Dùng chữa ác lộ bất tuyệt (kinh ra dầm dề không dứt).
Trà ích mẫu: Lá trà 3 g, ích mẫu 6 g, đường đỏ 15 g. Hãm nước sôi 15 phút, uống thay trà, chữa đau bụng kinh do huyết ứ, viêm khoang chậu mãn tính.
Trà ích mẫu: Nhúng lá ích mẫu vào nước sôi rồi phơi khô. Mỗi lần lấy tỉ lệ 1 trà-5 nước, cho vài hạt muối nấu sôi 10 phút, có tác dụng làm mạnh tiêu hóa, trừ giun sán (uống lúc đói), chữa vàng da, điều hòa kinh nguyệt, chậm kinh, kinh bế.
Cháo ích mẫu thảo: Nước ích mẫu tươi 10 g, nước sinh địa tươi và nước ngó sen tươi, mỗi loại 10-40 g, nước gừng tươi 2 g, mật ong 10 ml, gạo tẻ 100 g, nấu cháo sắp chín thì cho các nước trên vào, hòa ít mật ong khuấy đều là được. Ngày ăn 2 lần, ăn nóng, bệnh thuyên giảm thì ngừng. Công dụng tư âm thanh huyết nhiệt, chữa sốt cao, phát ban, lưỡi đỏ, cuống lưỡi vàng bẩn, sốt mê man, phụ nữ kinh nguyệt không đều, tử cung xuất huyết. Sau sinh có máu hôi và hay bị choáng do thiếu máu. Không dùng trường hợp tỳ hư, tiêu chảy. Không dùng kèm với hành, kiệu, hẹ. Nên nấu vào dụng cụ tráng men để tránh tiếp xúc kim loại.
Cao ích mẫu sơn tra: Chữa ứ huyết, huyết ra dầm dề dai dẳng: ích mẫu và sơn tra phiến (thái mỏng) mỗi vị 50 g. Dùng 500 ml nước, nấu còn 400 ml, bỏ bã lấy nước, cho vào đường cát 100 g, nấu cao. Mỗi lần uống 20 ml, ngày 2 lần, uống 2-3 ngày.
Cháo ích mẫu giúp dễ sinh: Ích mẫu đương quy, xuyên khung, đại phúc bì, chỉ xác, bạch chỉ, mỗi thứ 10 g, gạo tấm 50 g, đường vừa đủ, cách dùng như trên. Công dụng lý khí, hoạt huyết, tiêu ứ, trợ sản (giúp dễ sinh).
Gà ích mẫu hương phụ: Thịt gà 250 g, 100 g, hương phụ 100 g, hành 5 củ. Hành giã nhuyễn cho vào nồi cùng thịt gà, ích mẫu, hương phụ, đổ nước nấu chín. Dùng trước kỳ kinh 3-4 ngày. Trị hành kinh đau bụng.
Canh thịt heo ích mẫu: Thịt heo nạc 200 g, ích mẫu 30 g, đào nhân 10 g, tô mộc 15 g, đậu đen 150 g. Thịt heo thái miếng nhỏ, nấu với các vị trên đến khi thịt chín nhừ là được. Ăn thịt, uống nước. Ngày 1 lần, chữa huyết ứ, rối loạn kinh nguyệt, thống kinh. Trị mụn nổi kết cứng, sưng đau, để lại sẹo trên mặt, dưỡng da.
Canh trứng gà ích mẫu: Trứng gà 2 quả, ích mẫu 50 g (hoặc 50 ngọn), rau cần 250 g lấy cọng bỏ lá cắt ngắn nấu chung với ích mẫu, sau nửa tiếng, cho trứng vào đánh đều cho sôi, thêm gia vị. Có tác dụng bổ huyết điều kinh.
Ích mẫu hạt cam: Ích mẫu 50-100 g, hạt cam 30 g, hồng đường 50 g. Nấu 3 thứ với nước uống trong ngày. Một tháng uống vài ngày liền, chữa bế kinh.
Ích mẫu trần bì: Ích mẫu 50-100 g, trần bì 9 g, trứng gà 2 quả. Tất cả cho vào nước, lượng vừa đủ, nấu cho trứng chín lấy ra bóc vỏ, lại cho vào nấu lại cho sôi kỹ, ăn trứng uống nước. Chữa kinh nguyệt sau kỳ do khí huyết hư. Dùng trước kỳ có kinh, ngày 1 liều trong 2-3 ngày.
Trà ích mẫu: Chè xanh 20 g, ích mẫu 200 g (khô) hoặc 400 g tươi sắc lấy nước uống, chữa băng huyết do ứ huyết và xuất huyết sau sinh không sạch.
Trứng gà ích mẫu: Trứng gà 2 quả, ích mẫu 30 g nấu chung cho đến trứng chín lấy ra bóc vỏ, bỏ vào lại nấu sôi, chữa thống kinh.
Gà hầm ích mẫu: Gà giò 300 g mổ bỏ ruột, ngọn ích mẫu non thái nhỏ. Trộn đều gạo với ích mẫu thêm gia vị nhồi vào bụng gà, khâu lại rồi đem hầm nhừ. Ăn nóng, ngày 1 lần. Chữa kinh nguyệt không đều, kinh bế, kinh ít.
Ở nông thôn, người dân dùng cao ích mẫu tự nấu, giúp phụ nữ ăn ngon miệng, tiêu hóa tốt, ít mắc bệnh tiêu hóa. Điều đó được giải thích là do ích mẫu có tác dụng làm khí huyết lưu thông; nếu sử dụng đúng cách sẽ làm cho da dẻ hồng hào, tươi nhuận.
Không được dùng ích mẫu khi mang thai vì tính hoạt huyết hóa ứ của ích mẫu có thể gây sẩy thai.
Theo Suckhoedoisong
